Başlarken;

Yakın zamanda ” MVC 5N1K? “ başlıklı bir makale yayınlamıştım. Şimdi ise MVC yapısını hayata geçirelim. Bu makalede MVC’nin temel yapısına ve PHP temelli bir MVC Framework’ü yazmaya odaklanacağız. Bu makalenin amacı OOP yardımı ile temel MVC yapısını öğretmektir.

Temel Gereksinimler;

• PHP OOP (Nesnesel Porgramlama)

İzlenecek Yol Haritası;

1. MVC Nedir?
2. Dizinlerin oluşturulması.
3. Core > Application.php oluşturulması.
4. Controller > HomeController.php oluşturulması.
5. View > Home/Index.html oluşturulması.
6. Model > Database.php oluşturulması.
7. Kaynak Kodlar

MVC Nedir?

” MVC 5N1K? “ makalesinde buna ince ince değinmiştik. Burada da üzerinden kısaca bir geçelim. MVC; açılımı ile “Model View Controller” anlamına gelir. Bu yapılar birer katman görevi görür. Bu katmanları inceleyelim.

• Model: Veritabanı ilişkileri (Veri çekme, veri güncelleme, veri girişi v.s) bu katmanda gerçekleşir.
• View: Kullanıcının etkileşime geçeceği arayüz bu katmanda oluşturulur. Genel olarak HTML, CSS, JS dosyaları bu katmandadır.
• Controller: Model ve View arasındaki ilişkiyi sağlayan katmandır. Nesnesel programlamadan bilindiği üzere sınıflar metotlardan oluşur. Controller aslında bir sınıftır. içerisindeki metotlar ise “Action” olarak adlandırılır. Model katmanından bilgileri alır ve View katmanına yönlendirir ya da View katmanından bilgileri alır ve Model katmanına yönlendirir.
• Router: İstemcinin gönderdiği adreslerin gerekli Controller ve Action yönlendirilmesi bu katmanda yapılır.

Dizinlerin Oluşturulması;

İşlemlere başlamadan önce bir PHP IDE’si kullanmanızı önerebilirim. Dosya yolları ve syntax önerilerinde işinizi kolaylaştıracaktır. Ben “PHPStorm” kullanıyorum. Başlayalım.

Kalbimiz kadar temiz bir proje oluşturmak ilk işimiz olacaktır. Proje adımız “php_mvc”.

Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar/dizinler anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App *
          /Model *
          /View *
          /Controller *
          /Core *
     /Public *

Core > Application.php Oluşturulması;

Bilgilendirme: Bu kısımda işlemlere başlamadan önce kullandığınız server uygulamasına çalıştığımız “php_mvc” alanındaki “Public” dizininde çalıştırmalıyız. Bilgili arkadaşlar local server üzerinde bunu yapabilirler. Makalemde Terminal ya da CMD üzerinden bu işlemi yapacağız.

Core dizini bizim “çekirdek” olarak adlandırılacak dizinimiz. Bu dizin Framework’ümüzün temeli diyebiliriz. Ana işlemlerimizin hepsi bu dizinde gerçekleşecek.

Application.php dosyamızı yazmaya başlamadan önce “App” dizini içerisinde “Globals.init.php” adında bir dosya oluşturun. Bu dosya içerisinde tüm yapı içerisinde kullanacağımız “global değişkenler” bulunacak. Model, View, Controller, Application dizinlerine ulaşmamızı kolaylaştıracak. 

Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App
          /Model
          /View
          /Controller
          /Core
          Globals.init.php *
     /Public

# Globals.init.php dosyası aşağıdaki gibidir.
<?php
define("ROOT", __DIR__.DIRECTORY_SEPARATOR);
define("MODEL", ROOT."Model".DIRECTORY_SEPARATOR);
define("VIEW", ROOT."View".DIRECTORY_SEPARATOR);
define("CONTROLLER", ROOT."Controller".DIRECTORY_SEPARATOR);
define("CORE", ROOT."Core".DIRECTORY_SEPARATOR);
?>

Application.php dosyamız MVC yapısındaki “Router” katmanı gibi düşünebiliriz. İstemciden aldığımız adresler bu kısımda Controller’a yönlendirilecek.

// Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App
          /Model
          /View
          /Controller
          /Core
               Application.php *
          Globals.init.php
     /Public

// Application.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<?php
class Application {
   
    protected $controller = "HomeController";
    protected $action = "IndexAction";
    protected $parameters = array();

    public function __construct(){
        $this->ParseURL();
        // Eğer Controller dosyası varsa dosyayı dahil et.
        if(file_exists(CONTROLLER.$this->controller.".php")){
            require_once (CONTROLLER.$this->controller.".php");
            // Dahil edilen Controller sınıfından yeni bir Controller oluştur.
            $this->controller = new $this->controller;
            // Oluşturulan Controller içerisinde Action varsa Action çağır.
            if(method_exists($this->controller, $this->action)){
                call_user_func_array([$this->controller, $this->action], $this->parameters);
            } else {
                echo "Böyle Bir Action Yok.";
            }
        } else {
            echo "Böyle Bir Controller Yok.";
        }
    }

    /**
     * ParseURL methodu genel mantığı ile şu işlemleri yapar;
     * 
     * $_SERVER["REQUEST_URI"] yardımı ile istemci tarafından gönderilen URL yakalanır.
     * 
     * trim() fonkisyonu ile URL sonunda bulunursa "/" karakteri temizlenir.
     * 
     * explode() fonksiyonu ile URL "/" karakterine göre dizileştirilir.
     * 
     * $url değişkeni bir dizi olur. [0] => Controller Adı, [1] => Action Adı, [2} ve Sonrası => Parametreler
     * 
     * unset() fonksiyonu ile $url değişkeninde varsa [0] ve [1] indis numaralı elemenlar temizlenir. 
     * Geriye kalan değerler parametrelerdir.
     */
    
    protected function ParseURL(){
        $request = trim($_SERVER["REQUEST_URI"], "/");
        if (!empty($request)){
            $url = explode("/", $request);
            $this->controller = isset($url[0]) ? $url[0]."Controller" : "HomeController";
            $this->action = isset($url[1]) ? $url[1]."Action" : "IndexAction";
            unset($url[0], $url[1]);
            $this->parameters = !empty($url) ? array_values($url) : array();
        } else {
            $this->controller = "HomeController";
            $this->action = "IndexAction";
            $this->parameters = array();
        }
    }
}
?>

Application.php ile istemcinin gönderdiği adresteki Controller > Action ikilisini elde etmiş olduk. call_user_func_array() fonksiyonu ile bu ikiliyi çağırmış olduk. Sonuç olarak sistem çalışmaya başlayacak. Fakat nerede? Bir “Index.php” dosyasına ihtiyacımız var. “App” dizini içerisinde “Index.php” dosyası oluşturalım. Kullanıcılarımızın güvenlik sebebi ile “App” dizinine erişimi olmayacağını biliyoruz bu sebeple kullanıcının etkileşime geçeceği dizin olan “Public” içerisinde de “Index.php” oluşturalım.

Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App
          /Model
          /View
          /Controller
          /Core
               Application.php
          Globals.init.php
          Index.php *
     /Public
          Index.php *

// App/Index.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<?php
require_once("Globals.init.php");
require_once(CORE . "Application.php");
new Application();
?>

// Public/Index.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<?php
require_once ("../App/Index.php");
?>

Artık “Application.php” dosyamız kullanıma uygun ve çalışır bir halde geldi. Sıradaki bölümde bir Controller oluşturarak devam edeceğiz.

Controller > HomeController.php Oluşturulması;

Kullanıcının girdiği URL adresini düşünelim;
URL: http://localhost:8080/Home/Index
URL: http://localhost:8080/Blog/Index
URL: http://localhost:8080/Home/Contact
Örnek birkaç URL yukarıda verdik. Biz biliyoruz ki bizim gözümüzde bu URL adresleri şu şekilde;
URL: http://localhost:8080/Controller/Action/Parameters
“Application.php” zaten bu Controller ve Action yönlendirmelerini yapıyordu. Bize şu an gerekli olan “BlaBlaController.php” şeklinde bir dosya.

Controller’ın ne yaptığını tekrar hatırlayalım. Kullanıcıya View sunmak veya View’dan gelen verileri Model’e iletmekti. Bu işlemleri yapacak bir çekirdek “View” ve çekirdek “Controller” sınıfına ihtiyacımız olacak.

Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App
          /Model
          /View
          /Controller
          /Core
               Application.php
               Contoller.php *
               View.php *
          Globals.init.php
          Index.php
     /Public
          Index.php

// Conroller.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<?php
require_once(CORE . "View.php");
class Controller {
    protected $view;

    public function View($view_name, $model = []){
        $this->view = new View($view_name, $model);
        return $this->view->Render();
    }

    public function Redirect($path)
    {
        header("Location: {$path}");
    }
}
?>

// View.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<?php
class View {
    protected $view_file;
    protected $view_model;

    public function __construct($view_file, $view_model){
        $this->view_file = $view_file;
        $this->view_model = $view_model;
    }

    public function Render(){
        if(file_exists(VIEW.$this->view_file.".php")){
            extract($this->view_model);
            ob_start();
            ob_get_clean();
            include_once (VIEW.$this->view_file.".php");
        }
    }
}
?>

Oluşturduğumuz Controller sınıfının methodları temel olarak şu işlemleri yapacaktır;
View($view_name, $model = []): Görüntülenecek dosya yolu $view_name ile istemciden gelen parametreler ise $modelile yakalanır. Bu parametreler ile yeni bir View sınıfı oluşturulur ve Render() methodu çalıştırılır. extract() fonksiyonu dizi içi indisleri değişken olarak yönlendirir. Bizde bu oluşan değişkenleri View dizinimizdeki HTML dosyalarında kullanırız. Örnek verecek olursam extract() şu işlemi yapar;

<?php 
$dizi = ("adi" => "Yasin");
extract = ($dizi);
echo $adi; 
// Çıktı olarak "Yasin" değerini görürüz.
?>

Çekirdek “Controller” ve Çekirdek “View” sınıflarımız hazır olduğuna göre “HomeController.php” dosyasını oluşturabiliriz.

Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App
          /Model
          /View
          /Controller
               HomeController.php *
          /Core
               Application.php
               Contoller.php
               View.php
          Globals.init.php
          Index.php
     /Public
          Index.php

// HomeController.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<?php
require_once(CORE . "Controller.php");
class HomeController extends Controller {
    public function IndexAction(){
        $this->View("/Home/Index");
    }
}
?>

View > Home/Index.html Oluşturulması;

Kullanıcının girdiği URL adresini aşağıdaki gibi olduğunda /Home/Index çalışacak;
URL: http://localhost:8080/Home/Index
URL: http://localhost:8080/
Peki kullanıcıya Controller neyi View edecek? Tabi ki bir View dosyasına ihtiyacımız var.

Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App
          /Model
          /View
               /Home *
                    Index.php *
          /Controller
               HomeController.php
          /Core
               Application.php
               Contoller.php
               View.php
          Globals.init.php
          Index.php
     /Public
          Index.php

// View/Home/Index.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<h1>Merhaba ben /Home/Index diziniyim!</h1>

Her şey hazır. İlk testimizi yapmak için “Windows Tuşu + R” ile “Çalıştır” penceresini açalım. “php_mvc” isimli ana çalışma klasörümüzün içindeki “Public” dizinine “cd” komutu ile ulaşalım. (Görsel tamamen örnektir. Dosya yolunuz farklı olabilir.). Bu klasör içerisinde bir local sunucu oluşturalım.

php -S localhost:8080

Herangi bir tarayıcımızın URL çubuğuna aşağıdaki adres ile bağlanırsak;

https://localhost:8080/Home/Index

Ta Daaaaaa! MVC yapımız çalışıyor. Mutlu son diyebiliriz.

Model > Database.php Oluşturulması;

Geriye kalan tek adım veri tabanı bağlantısı yapacak olan Model dosyamız. “Model” dizini altında “Database.php” adında bir dosya oluşturalım.

Çalışma alanımızın şu an ki hali aşağıdaki gibidir. ("*" içeren dosyalar anlatılan bölümde oluşturulmuştur.)

/php_mvc
     /App
          /Model
               Database.php *
          /View
               /Home
                    Index.php
          /Controller
               HomeController.php
          /Core
               Application.php
               Contoller.php
               View.php
          Globals.init.php
          Index.php
     /Public
          Index.php

// Database.php dosyası aşağıdaki gibidir.

<?php
// Veritabanı bilgileri bu kısımdan güncellenebilir.
define("HOST", "localhost");
define("DBNAME", "database_adi");
define("UNAME", "kullanici_adi");
define("PASSWD", "sifre");
define("CHARSET", "utf8");

class Model extends PDO
{
    public function __construct()
    {
        try {
            parent::__construct("mysql:host=" . HOST . ";dbname=" . DBNAME, UNAME, PASSWD);
            $this->query('SET CHARACTER SET ' . CHARSET);
            $this->query('SET NAMES ' . CHARSET);
            $this->setAttribute(PDO::ATTR_ERRMODE, PDO::ERRMODE_EXCEPTION);
            $this->setAttribute(PDO::ATTR_EMULATE_PREPARES, false);
        } catch (PDOException $error) {
            $error->getMessage();
        }
    }

    public function fetchAll(){
        return $this->query("SELECT * FROM `tablo_adi`", PDO::FETCH_ASSOC);
    }
}
?>

Kaynak Kodlar;

PHP – MVC Framework konusu için oluşturduğum kaynak kodlar için tıklayınız. (Kaynak: GitHub – yasinerarslan – PHP-MVC).

Umarım ki “PHP – MVC Framework Oluşturma” makalesi hoşunuza gitmiştir. Keyifli ve Bol Bug’lu Günler Dileri 🙂

Yasin Erarslan